Y Sylfaenwyr

Clough ac Amabel Williams-Ellis a aeth ati i sefydlu’r Ymddiriedolaeth sy’n sail i’r wefan a ddarllenwch yn awr. Treuliodd y ddau fywydau hir-oes ac amrywiol gyda’i gilydd mewn partneriaeth a barodd am fwy na 60 mlynedd.

Ganed Clough ym 1883, ac roedd wastad o’r farn ei fod wedi’i eni’n bensaer: ‘Er bod y llu o bethau a ddaeth i’m rhan yn ystod fy mywyd maith ac amrywiol yn ymddangos braidd yn amherthnasol i’m prif angerdd, hyd yn oed fel gwyddonydd, peiriannydd, milwr, llongwr amatur, tirfeddiannwr gwledig, teithiwr ac awdur, bu’r pensaer ynof yn bresennol bob amser, ni waeth pa mor llwyr y’i gorchuddiwyd gan faterion mwy uniongyrchol.’ Arweiniodd pensaernïaeth yn naturiol at gadwraeth a chynllunio trefol wrth iddo ddatblygu’n eiriolwr angerddol dros warchod mannau hardd ar gyfer y genedl.

Awdur nofelau, pamffledi gwleidyddol, llyfrau gwyddonol a hanesyddol i blant, a chasgliadau nodedig o straeon tylwyth teg a ffuglen wyddonol oedd Amabel Strachey, ei wraig. Mae ei llyfr cyntaf, sef ‘An Anatomy of Poetry’, yn glasur hyd heddiw, bron i 100 mlynedd yn ddiweddarach. Caiff ei phamffledi sy’n rhybuddio ynghylch peryglon Natsïaeth eu harddangos yn Amgueddfa Holocost Llundain. Yn ddiweddar cafodd ei gwaith ysgrifennu bywiog ei gynnwys mewn cyfrol o “ysgrifau radical i blant”, ac mae ei gwaith ffeministaidd wedi’r rhyfel, sef The Art of Being a Woman, wedi ennyn diddordeb academaidd yn ddiweddar.

Roedd y ddau ohonyn nhw'n awduron toreithiog ac fe wnaethant ysgrifennu sawl llyfr gyda'i gilydd, gweler y manylion ar dudalen y Llyfrgell.

O blith eu tri phlentyn, daeth Susan yn enwog fel dylunydd, ac yn arbennig felly fel dylunydd crochenwaith Crochendy Portmeirion, sef cwmni a gâi ei redeg ganddi hi a’i gŵr. Erbyn hyn mae Plas Brondanw yn gartref i oriel a gaiff ei rhedeg gan Ymddiriedolaeth sydd wedi’i neilltuo i’w gwaith hi. Priododd y ferch iau Charlotte, biolegydd, â milwr o Seland Newydd a secondiwyd yn ystod y rhyfel i wneud gwaith ymchwil ym Mhrifysgol Caergrawnt, lle enillodd Charlotte radd PhD. Symudodd y ddau yn ôl i Seland Newydd ym 1946. Yn anffodus bu farw Christopher, y plentyn ieuengaf a’r unig fab, yn yr Ail Ryfel Byd – colled enfawr i’r teulu.